در رویکرد کلى و کلان، مى‏توان نشانه ‏ها و علایم ظهور امام زمان(عج) را به انواع مختلف تقسیم کرد:

- نشانه‏ هاى عام و خاص

- نشانه‏هاى حتمى و غیر حتمى 

-علایم با فاصله و بى‏فاصله 

-علایم زمینى و آسمانى

 نشانه‏ هاى عام و خاص

1 . نشانه‏ هاى عام:

آن دسته از نشانه‏ها و علایمى که شاخصه‏هاى کلى و عمومى دارند یعنى در قالب پدیده خاص، در برهه خاص و در افراد خاصى متصف نشده‏اند، «علایم عمومى‏» نامیده مى‏شوند.

نظیر احادیث و روایاتى که از احوال و اوضاع مردمان آخر زمان خبر مى‏دهند و از انحرافات و کج رویهایى که در آن دوره رخ مى‏دهد سخن به میان آورده‏اند که در واقع، نوعى بیان علایم و نشانه‏هاى ظهور امام زمان ست، اما در قالب و معیار کلى و عمومى. 

2.نشانه ‏هاى خاص:

بعضى از نشانه‏ها و علایم ظهور، به صورت خاص و با شاخصه اى ویژه در افراد متعین، تبلور مى‏یابد; مثلا در روایات بسیارى ذکر شده است، که ظهور امام زمان در سال فرد و در روز فرد تحقق پیدا خواهد کرد .

ظهور و خروج افرادى به نام «دجال‏» و «سفیانى‏» که مظهر ضلالت و گمراهى و نیز قیام افرادى مثل یمانى و سید خراسانى که سنبل هدایت هستند جزء علایم خاص شمرده مى‏شود و در احادیث، با اسم و رسم و با ویژگیهاى مخصوصشان وارد شده است .

در روایات فوق نشانه‏ها و علایم خاصى براى ظهور امام زمان علیه السلام تعیین شده است.

نشانه‏هاى حتمى و غیر حتمى 

1- نشانه‏هاى حتمى

علایم و نشانه‏هایى که به طور قطع قبل از ظهور حضرت، رخ خواهند داد و در واقع، هیچ گونه قید و شرطى در ایجاد آنها لحاظ نشده است علایم حتمى نامیده مى‏شوند و شاید بتوان گفت که ادعاى ظهور قبل از تحقق آنها کذب و دروغ است .

امام سجاد علیه السلام فرمود: «ان امرالقائم حتم من الله وامر السفیانى حتم من الله ولایکون قائم الا بسفیانى (1) ; ظهور قائم، از ناحیه خداوند، قطعى و خروج سفیانى نیز، از جانب خداوند قطعى است و قائمى جز با سفیانى وجود ندارد .»

امام صادق علیه السلام فرمود: « [قیام] یمانى از نشانه‏هاى حتمى است .»

فضل بن شاذان از ابى حمزه ثمالى نقل مى‏کند: به امام باقر علیه السلام عرض کردم: آیا خروج سفیانى حتمى است؟ فرمودند آرى، صیحه آسمانى نیز از علایم حتمى است و طلوع خورشید از مغرب حتمى است . اختلاف بین بنى عباس در رابطه با حکومت، حتمى است . کشته شدن نفس زکیه حتمى است، قیام قائم آل محمد صلى الله علیه و آله حتمى است، ...»(2)

2- نشانه‏هاى غیر حتمى

بعضى از نشانه‏هاى ظهور قبل از ظهور، بطور مشروط رخ مى‏دهند; یعنى اگر مقتضى آنها موجود و موانع مفقود باشد، تحققشان حتمى خواهد بود .

در میان نشانه‏ها و علایم، آنچه حتمى شمرده شده، جزء محتومیات هستند و غیر از آنها که گروه بسیارى از علایم را تشکیل مى‏دهند جزء علایم غیر حتمى شمرده مى‏شوند .

علایم با فاصله و بى‏فاصله

1. نشانه‏ هاى نزدیک به وقت ظهور:

در بعضى از روایات، تصریح شده که بعضى از علایم در سال ظهور امام زمان (عج)، رخ مى‏دهند; یعنى قبل از ظهور و در آستانه قیام حضرت مهدى (عج)، این نشانه‏ها یکى پس از دیگرى پدیدار شده، به ظهور امام زمان منتهى مى‏شود .

امام صادق (ع) فرمود: «خروج الثلاثة، الخراسانى والسفیانى والیمانى فى سنة واحدة فى شهر واحد، فى یوم واحد ولیس فیها رایة باهدى من رایة الیمانى یهدى الى الحق; (3)

خروج سه کس: قیام خراسانى و سفیانى و یمانى، در یک سال و در یک ماه و یک روز خواهد بود و در این میان، هیچ پرچمى به اندازه پرچم یمانى، به حق و هدایت دعوت نمى‏کند .»

امام باقر(ع) فرمود: «لیس بین قیام القائم وقتل النفس الزکیة اکثر من خمس عشر لیلة (4) ; بین ظهور مهدى علیه السلام و کشته شدن نفس زکیه، بیش از پانزده شب فاصله نیست .»

2. علایمى که با ظهور، فاصله زمانى دارد:

بعضى از نشانه ‏ها و علایم در بستر تاریخ با فاصله بسیارى با وقت ظهور تحقق مى‏یابد; حتى بعضى از آنها قبل از تولد امام زمان رخ مى‏نمایند و بعضى بعد از تولد و قبل از ظهور با فاصله زیاد، تحقق پیدا کرده و خواهند کرد. چنان که شمارى از آنها، همچون از هم گسستن بنى امیه و بنى عباس، خروج ابومسلم خراسانى، اختلاف بین مسلمانان و ... اتفاق افتاده است .

علایم زمینى و آسمانى 

1-علایم طبیعى و زمینى

در میان نشانه‏ها و علایم ظهور، غالب آنها نشانه‏هاى طبیعى و زمینى‏اند و هر کدام در تثبیت‏حقانیت ظهور و قیام حضرت مهدى (عج) نقش اساسى دارند .

امام على (ع) فرمود: « مردى از خاندان من، در سرزمین حرم قیام مى‏کند، پس خبر خروج وى به سفیانى مى‏رسد . وى، سپاهى از لشکریان خود را براى جنگ، به سوى او مى‏فرستد و آنان را شکست مى‏دهد، آنگاه خود سفیانى با همراهانش به جنگ وى مى‏روند و چون از سرزمین بیداء مى‏گذرند، زمین آنان را فرو مى‏برد و جز یک نفر، که خبر آنان را مى‏آورد کسى از آنان نجات نمى‏یابد .»

نشانه هایى نظیر فرو رفتن سفیانى در بیداء، قیام یمانى، خراسانى، سفیانى، دجال، قتل نفس زکیه، جنگهاى خونین و غیره ... از جمله علایم زمینى و طبیعى هستند .

2-علایم آسمانى

به علت اهمیت ظهور امام زمان، علاوه بر نشانه ‏هاى زمینى و طبیعى، برخى علایم آسمانى نیز در زمان ظهور حضرت رخ خواهند داد، تا مردم بهتر رهبر و مصلح آسمانى را شناخته و در راستاى تحقق رسالت و اهداف او مشارکت کنند. مانند: صیحه آسمانى، کسوف

امام صادق (ع) فرمود: « هر گاه گوینده‏اى از آسمان ندا دهد که حق با اولاد محمد صلى الله علیه و آله است، در آن هنگام، ظهور مهدى (ع) به سر زبانها مى‏افتد، و همه [شراب] دوستى او مى‏نوشند و غیر او را یاد نمى‏کنند .»

امام صادق (ع) فرمود: نشانه ظهور مهدى (عج) کسوف خورشید در ماه مبارک رمضان است [و وقت کسوف] سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان خواهد بود(5)

پی نوشت:

-1بحارالانوار، ج‏52، ص‏82 .

2-ارشاد مفید، ج‏3، ص‏347 .

3-کتاب غیبت نعمانى، ص‏252 .

4-ارشاد مفید، ج‏2، ص‏374; اعلام الورى، ص‏427 .

5- غیبت نعمانى، ص‏270 

منبع: http://www.askdin.com/showthread.php?t=3234